W świecie poznania i żeglugi…

Cykl: Blogowe spotkania literackie

W kwietniu 2022 roku w ramach Serii: WZNOWIENIA ukazała się książka Janusza Krzymińskiego nakładem Związku Literatów Polskich Oddziału w Szczecinie. Nosi tytuł Smak moreli & List w butelce. Pozwala ona poznać autora zarówno od strony poetyckiej, jak i licznych działań, które podejmował w swoim życiu przez lata.

Zestawowi w postaci wakacji i książek trudno odmówić. Lektura książki wydanej przez szczeciński oddział Związku Literatów Polskich z Serii: WZNOWIENIA pod tytułem Smak moreli & List w butelce z wierszami Janusza Krzymińskiego była jednocześnie możliwością poznania wcześniejszych utworów autora i poznaniem jego życiorysu. Publikacja ukazała się w kwietniu 2022 roku z okazji licznych jubileuszy, które świętował scenarzysta i operator filmowy, autor sztuk teatralnych, inspicjent, twórca audycji radiowych, poeta, prozaik, tłumacz, bibliotekarz, nauczyciel oraz dziennikarz.

To już druga pozycja wydana w Serii: WZNOWIENIA, pierwszą były Kroki we mgle Józefa Bursewicza. Co łączy obu panów? Obaj są współzałożycielami grupy poetyckiej Metafora razem z Andrzejem Dzierżanowskim i Ryszardem Grabowskim. Działała od 1955 roku do 1977. Celem ukazywania się Serii: WZNOWIENIA jest przypominanie pisarzy, którzy parali się literaturą w naszym mieście po 1945 roku, jak pisze prezes szczecińskiego ZLP, Leszek Dembek. Uważa, że (…) Warto (…) ukazać ponownie ich twórcze dokonania, które w wielu przypadkach okrył cień zapomnienia, a jednak walory literackie predestynują je, aby przywrócić tamte tomy współczesnemu Czytelnikowi. (…)

Pierwsza część publikacji, to wiersze z debiutanckiego tomu Janusza Krzymińskiego, który po raz pierwszy znalazł się na rynku wydawniczym w 1961 roku i został wydany nakładem Wydawnictwa Poznańskiego w serii Szczecińska Biblioteka Debiutów. W najnowszym wydaniu wiersze pozostały w swojej formie i treści niezmienione. Utwory zawarte W Smaku moreli zdają się być literackimi fotografiami relacji między dwojgiem bliskich sobie ludzi, choć ta druga osoba w kolejnych wierszach jest niedopowiedziana. A może poznanie jest właśnie tym towarzyszem, czy towarzyszką? Dziewczyna dała mi owoc moreli/ Miała brązowe oczy/ Czarną czuprynkę nastroszonych włosów i niewiele lat (…) – czytamy początek tytułowego utworu. Czy ten obraz poetycki nie przypomina Wam czegoś? Biblijna  Ewa dała Adamowi jabłko – owoc poznania. Tutaj mamy morelę. W sztuce i symbolice owoc ten jest kojarzony z piękną kobietą, ale też ważne jest to widoczne podobieństwo do wątku z historii pierwszych ludzi według Biblii. Poznać człowieka nie jest łatwo, właściwie poznajemy go całe życie. Ludzie są, jak książki, których historia pisze się od narodzin, aż po kres. Życie to nieustanny proces poznawczo-twórczy. Morela, to nie jedyne nawiązanie do natury w tej części publikacji, znajdziemy ich wiele, od traw do morza. Zadamy pytanie Cygance o wróżenie z dłoni (wiersz Piosenka). To, co stwarzamy jest naszą pracą, a to właśnie dłonie są często tą częścią nas, którą  docieramy do pewnych momentów naszej drogi.

Druga część publikacji, to utwory z tomu wydanego w 1985 roku nakładem wydawnictwa Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch”, który nosi tytuł List w butelce. Tutaj wiersze zostały poddane nieznacznej korekcie w porównaniu z tamtym wydaniem. Zmiany zostały dokonane w wierszach takich, jak: Szczecin, Człowiek wybrzeża, Portowy pilot i syreny, Stare parowce, Mewa i Przybrzeżni. Utwory zawarte w tym zbiorze zdają się być fotografiami rzeczywistości i otaczającego świata. W kulturze listy wysyłane w butelkach zdają się być metodą, dzięki, której możemy coś komuś przekazać, powiedzieć. Stają się początkiem rozmów, pomimo dzielących nas odległości. Poeta, czy też podmiot liryczny mówi nie tylko do osób, które zna, ale również do zupełnie obcych ludzi, którzy mają okazję wziąć do rąk i przeczytać jego spojrzenie na świat i ludzi. Właśnie te listy poetyckie i rozmowy zbliżają do siebie. Janusz Krzymiński jest bardzo wszechstronny, ale przede wszystkim jest uważnym obserwatorem rzeczywistości i to widać w jego twórczości. A w wierszach pokazuje to, co widoczne i niewidoczne ludzkim okiem. W powietrze cichsze od milczenia oka/ dzień wprzęga się wolno/ i ledwie zarysowane jego kierunki/ zaokrąglone głosami ptaków./ Spotkani znają miejsca skąd wyszli/ i powiedzą tylko początek. Pamięć i niepamięć/ kołyszą ten obszar. (…) – to tylko początek pierwszego z utworów, ale jakże wymowny. Nie brakuje w tej części publikacji motywów marynistycznych, tak więc w poprzedniej części poznawaliśmy razem z podmiotem lirycznym, a tutaj żeglujemy nieco głębiej po wodach życia.

Wiersze Janusza Krzymińskiego mają to do siebie, że oddziałują na zmysły czytelnika: wzrok, słuch, a tym samym na wyobraźnię. Są pełne barw, obrazów zaczerpniętych z natury, a nawet tego, co można usłyszeć. Ta zacytowana cisza dźwięczy w uszach. Lektura tych wcześniej mi nieznanych utworów sprawiła ogromną przyjemność, a jednocześnie skłoniła do refleksji.

Jednak książka Smak moreli & List w butelce, to nie tylko poezja. To też solidna dawka informacji biograficznych o nestorze Związku Literatów Polskich Oddziału w Szczecinie, Januszu Krzymińskim, który od siedemdziesięciu lat działa twórczo w naszym mieście i na Pomorzu Zachodnim. W publikacji przytoczone są nie tylko opinie krytyków na temat jego twórczości poetyckiej, ale także szeroko opisana została sylwetka autora i zajęcia, których się przez lata podejmował. Czytelnik ma okazję poznać go lepiej.

Z czystym sumieniem mogę polecić lekturę tej książki, która prezentuje twórczość poetycką Janusza Krzymińskiego, a także przedstawia autora czytelnikowi. Daje to spójny obraz. Przenosimy się do świata poznania i żeglugi przez życie. Lektura publikacji literackich ma tę zaletę, że możemy poznać niejako właśnie pisarza, niezależnie, czy jest to proza, czy poezja. Poznajemy sposób operowania słowem, fascynacje, spojrzenie  na świat. Ten obraz jest dopełniony dosyć szczegółowym opisem dorobku Janusza Krzymińskiego. Tom można nabyć w szczecińskiej kawiarnio-księgarni Między Wierszami.