Magdalena Samozwaniec
Magdalena Samozwaniec
Cykl: Ludzie kultury
Dzisiaj w ramach cyklu Ludzie kultury chciałabym zaprezentować sylwetkę pierwszej damy polskiej satyry, Magdaleny Samozwaniec – pisarki, autorki powieści obyczajowych, bajek i wierszy dla dzieci oraz felietonistki. Przez swoje ostre pióro nazywanej Boyem w spódnicy.
Urodziła się 26 lipca 1894 roku w Krakowie, choć lubiła się odmładzać podobnie, jak jej siostra, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. W publikacji Rafała Podrazy i Róży Czerniawskiej-Karcz pod tytułem Madzia… i Magdalena, czyli o Samozwaniec inaczej znalazła się ankieta członkowska Związku Literatów Polskich, którą wypełniła sama pisarka. Podała, jako rok urodzenia 1899. W rozmowie ze współautorem wspomnianej książki usłyszałam również, że Maria i Magdalena robiły wszystko, by nikt nie wiedział, ile mają naprawdę lat. Nakłoniły nawet swojego ojca, Wojciecha Kossaka do zmiany daty powstania obrazu.
Magdalena Samozwaniec przyszła na świat w artystycznej rodzinie Kossaków. Była wnuczką Juliusza, córka Wojciecha, siostrą poetki, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej oraz malarza, Jerzego Kossaka, a także stryjeczną siostrą Zofii Kossak-Szczuckiej. Jest także cioteczną babką Rafała Podrazy. Dzieciństwo i młodość spędziła w Kossakówce. Z początku pobierała nauki w domu, gdzie szczególny nacisk był kładziony na naukę języków obcych. Władała angielskim, niemieckim i francuskim. Ukończyła Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej.
Pisarka zadebiutowała powieścią Na ustach grzechu w 1922 roku. To ona jako zgrabna parodia Trędowatej Heleny Mniszek dała początek popularności Magdaleny Samozwaniec. W jej dorobku znajdziemy ponad trzydzieści książek, a wśród nich między innymi takie tytuły, jak Błękitna krew z 1954, Krystyna i chłopy z 1969, czy Zalotnica niebieska z 1973. Ostatnia z wymienionych przeze mnie książek traktowała o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Do najbardziej znanych należą wspomnienia pod tytułem Maria i Magdalena, które były wielokrotnie wznawiane. Zawierają barwny opis rzeczywistości dwudziestolecia międzywojennego.
Magdalena Samozwaniec głośno mówiła to, co myślała. Od kogo się tego nauczyła? Od swojego ojca, Wojciecha Kossaka. Jak nam opowiada na stronach publikacji Kossakówny Rafał Podraza (…) Madzia stosowała jego zalecenie sumiennie przez całe życie. W konsekwencji miała tylu przyjaciół, co wrogów. (…) Krytykę i piętnowanie zakłamania oraz hipokryzji daje się zauważyć nie tylko w jej wypowiedziach, ale również twórczości. Potrafiła także walczyć o interesy rodziny Kossaków. W tej samej publikacji biograf pisarki pisze: (…) Głośnym echem odbiła się w Polsce jej walka z urzędnikami o wpisanie Kossakówki na listę zabytków, a tym samym zablokowanie wyburzenia wilii. (…). Walczyła piórem i zwyciężyła. Pisała listy do czołowych literatów z prośbami o interwencję, tworzyła artykuły do prasy o domu rodzinnym. Pod wpływem opinii publicznej władze Krakowa zmieniły zdanie, co do wilii. Biorąc to pod uwagę, tym bardziej bulwersuje fakt, że w muzeum Kossaków, które ma powstać w tym domostwie, miała zostać pominięta właśnie Magdalena Samozwaniec.
Pisarka zmarła 20 października 1972 roku w Warszawie. Tego dnia miała spotkać się z czytelnikami, aby promować swoją najnowszą książkę. Pamięć o niej i pozostałych Kossakach przetrwała do dziś. Publikacja Kossakówny, na którą się powoływałam, powstała w 2019 roku z okazji panelu dyskusyjnego w Książnicy Pomorskiej im. Stanisława Staszica w Szczecinie z udziałem Elżbiety Hurnik (specjalistki od Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej), Joanny Jurgały-Jureczki (znawczyni losów Zofii Kossak), Kapsydy Kobro-Okołowicz (specjalistki od Jadwigi Witkiewiczowej) oraz Rafała Podrazy (biografa Magdaleny Samozwaniec). A co się tyczy samej Magdaleny, to Rafał Podraza wydał między innymi taką publikację, jak Magdalena, córka Kossaka, która została poszerzona w 2012 roku i wydana pod tytułem Córka Kossaka. Wspomnienia o Magdalenie Samozwaniec. Ponadto opracował i opublikował książki Moich listów nie pal! Korespondencja Magdaleny Samozwaniec do rodziny i przyjaciół, Z pamiętnika niemłodej już mężatki, Moja siostra poetka, Trzymajmy się! Życiowe rady dla starych i młodych. Opisane tytuły polecają się do czytania.